16/05 Âm Dương Tạp Luận, Ngũ Hành

Học thuyết Can Chi định lượng Không – Thời gian – Phần cuối

Thông qua hệ Can Chi, toàn bộ hệ Không – Thời gian được đo đạc và mã hoá hoàn chỉnh. Khoa học hiện đại dùng các đơn vị đo lường chiều dài, thể tích,… để biểu đạt một cách cơ học vũ trụ. Sự biểu đạt cơ học ấy không thể diễn tả được bản chất của sự vật của nó, ví dụ khi nói 1m chiều dài thì không có ý nghĩa gì bởi ta không biết được 1m ấy đo cái gì, thay vì thế ta phải nói 1m gỗ thì người khác mới hiểu được.

Nhưng thông qua sự đo đạc bằng hệ Can Chi, người xưa đã diễn tả được bản chất của vũ trụ, ví dụ khi nói Giáp, ta hiểu đó là Can Dương, Can Giáp thuộc Mộc, nằm ở phương Đông. Không chỉ có như vậy, thông qua Can Chi có thể diễn tả được sự tương tác giữa các thành phần vật chất được hoạt hoá qua hệ Can – Chi như sinh khắc, chế hoá, hội hợp,…. Ví dụ Giáp khắc Mậu, do Can Giáp thuộc Dương Mộc khắc Mậu là Âm Thổ.

Sau đây là liệt kê thuộc tính của Can – Chi :

– Ngũ hành của Thiên Can : Mỗi Thiên Can thuộc một Hành nhất định.

Can Dương	Can Âm	Ngũ Hành
1 – Giáp	2 – Ất	Mộc
3 – Bính	4 – Đinh	Hoả
5 – Mậu	6 – Kỷ	Thổ
7 – Canh	8 – Tân	Kim
9 – Nhâm	10 – Quý	Thuỷ

Những Can có số lẻ là Dương, số chẵn là Âm. Bởi những số lẻ được coi là số sinh tức là Dương, những số chẵn được coi là số thành tức là Âm. Người xưa thường dùng số lẻ vì số này là dương, là số sinh sẽ may mắn hơn số âm.

– Phương vị của Thiên Can :

Can Dương	Can Âm	Phương VỊ
1 – Giáp	2 – Ất	Đông
3 – Bính	4 – Đinh	Nam
5 – Mậu	6 – Kỷ	Trung Tâm
7 – Canh	8 – Tân	Tây
9 – Nhâm	10 – Quý	Bắc

– Thiên Can tương hợp :

Can Dương	Can Âm	Hợp Hoá
Giáp	Kỷ	Thổ
Ất	Canh	Kim
Bính	Tân	Thuỷ
Đinh	Nhâm	Mộc
Mậu	Quý	Hoả

– Thiên Can tương khắc :

Can	Khắc Can
Giáp	Mậu
Ất	Kỷ
Bính	Canh
Đinh	Tân
Mậu	Nhâm
Kỷ	Quý
Canh	Giáp
Tân	Ất
Nhâm	Bính
Quý	Đinh

– Địa Chi thuộc Ngũ Hành :

Chi Dương	Chi Âm	Hành
Tí	Hợi	Thuỷ
Dần	Mão	Mộc
Ngọ	Mùi	Hoả
Thân	Dậu	Kim
Thìn, Tuất	Sửu, Mùi	Thổ

– Địa Chi nhị hợp :

Chi Dương	Chi Âm	Hợp hoá
Tí	Sửu	Thổ
Mão	Tuất	Hoả
Tỵ	Thân	Thuỷ
Thìn	Dậu	Kim
Dần	Hợi	Mộc
Ngọ	Mùi	Hoả

– Địa Chi tam hợp :

CHI TAM HỢP	HỢP HOÁ
Dần – Ngọ – Tuất	Hoả
Thân – Tí – Thìn	Thuỷ
Tỵ – Dậu – Sửu	Kim
Hợi – Mão – Mùi	Mộc

– Địa Chi tam hội :

CHI TAM HỘI	HỘI HOÁ
Thân – Dậu – Tuất	Kim
Hợi – Tí – Sửu	Thuỷ
Dần – Mão – Thìn	Mộc
Tỵ – Ngọ – Mùi	Hoả
Thìn – Tuất – Sửu – Mùi	Thổ

– Địa Chi xung nhau :

CHI	XUNG VỚI
Tí	Ngọ
Mão	Dậu
Thìn	Tuất
Sửu	Mùi
Dần	Thân
Tỵ	Hợi

– Địa Chi phá nhau :

CHI	PHÁ
Tí	Dậu
Ngọ	Mão
Thân	Tỵ
Dần	Hợi
Thìn	Sửu
Tuất	Mùi

– Địa Chi hại nhau :

CHI	HẠI
Tí	Mùi
Sửu	Ngọ
Dần	Tỵ
Mão	Thìn
Thân	Hợi
Dậu	Tuất

– Địa chi tương hình :

TƯƠNG HÌNH

LOẠI

Thông qua sự thống kê trên, chúng ta thấy quan hệ giữa các Thiên Can và Địa Chi tương đối phức tạp, có sinh, có khắc, có hợp, nhiều khi giữa hai chủ thể có thể vừa hợp vừa khắc, ví dụ Tỵ hình Thân nhưng Tỵ cũng Nhị Hợp với Thân. Điều đó đủ để phản ánh những quy luật tương tác của thế giới vật chất vốn thiên hình, vạn trạng.

Theo Phong Thủy Việt Nam